Paul van Gestel | directeur School voor Sport en Bewegen
Annette Ysebaert | docent en opleidingsontwerper op de School voor Sport en Bewegen
De studenten van Onderwijsgroep Tilburg leren om hun eigen loopbaan vorm te geven. Zelf bepalen hoe, wat en wanneer zij leren hoort daar ook bij, Gepersonaliseerd Leren (GPL) noemen we dat. De School voor Sport en Bewegen zette in 2023 mooie stappen op dat vlak.
Uit panelgesprekken bleek zo’n vijf jaar geleden dat studenten kansen zagen om het onderwijs te verbeteren, en daarmee studententevredenheid te vergroten. Studenten gaven bijvoorbeeld aan dat ze te weinig keuzevrijheid ervaren tijdens hun opleiding. Ze doorliepen hun mbo-opleiding passief, terwijl ze er op persoonlijk en professioneel vlak veel meer uit kunnen halen. Docenten denken dat meer gepersonaliseerd onderwijs kansrijk is; voor studenten en zichzelf. Annette Ysebaert, docent en opleidingsontwerper op de School voor Sport en Bewegen: “Ons onderwijs was nog veelal klassikaal, we beoordeelden met toetsen en cijfers. Het was inderdaad aan vernieuwing toe. We werken nu toe naar een nieuw concept dat flexibeler is, met meer keuzevrijheid.”
De school riep een projectgroep in het leven om GPL gedegen te onderzoeken en in te voeren. Annette is kartrekker. “Het projectteam bestaat uit een tiental docenten van verschillende opleidingsteams. Alle teamleden vinden dit thema belangrijk en hebben affiniteit met onderwijsinnovatie. Een mooie basis om ook ánderen enthousiast te maken en breder draagvlak te creëren. Samen formuleerden we een geïntegreerde visie op het thema Gepersonaliseerd Leren. Een breed gedragen visie onder collega’s, studenten en het werkveld, die past binnen het beleid van Onderwijsgroep Tilburg.”
Op basis van de visie ontwikkelde het team een nieuw onderwijsconcept voor de eigen school. “We pakten het ‘voorwerk’ – de oriëntatiefase – gedegen aan”, zegt Annette. “Met onder meer een literatuuronderzoek, brainstormsessies met collega’s, panelgesprekken met studenten, analyses, pilots en evaluaties.”
De school verslikte zich in de omvang van het project. “Daarom pakken we de implementatie van verschillende onderdelen van het nieuwe onderwijsconcept stap voor stap aan. We zijn begonnen met ontwikkelingsgericht beoordelen, formatief handelen noemen we dat nu. Dat betekent dat we als school steeds meer kijken naar de ontwikkeling van een student in plaats van naar momentopnames en prestaties. Wat kan een student al, waar wil hij naartoe en wat moet hij doen om daar te komen?” Paul van Gestel, directeur van de School voor Sport & Bewegen, vult aan: “Dit past ook goed in onze cultuur. Denk aan een salto: die kan je maken, of niet. Dat is heel zwart-wit. Maar de meeste mensen bevinden zich in het ‘grijze’ gebied, ze proberen het wel en laten ontwikkeling zien. Groeien is vele malen belangrijker dan ‘het kunstje doen’, zo moeten we dat ook beoordelen en waarderen.”
Daarom brengt de school onderwijs – tijdens onderwijstijd, dus los van de stage – steeds meer naar buiten. Samen met partners in het werkveld en bijvoorbeeld combinatiefunctionarissen van de gemeente Tilburg. Paul: “In de praktijk leer je tenslotte het meest. Al het geleerde brengen studenten mee naar school. Zo verzorgen onze studenten binnen Praktijkgericht Leren sinds dit schooljaar gymlessen op verschillende basisscholen. Er gaat altijd een docent mee. Studenten beoordelen elkaar op hoe het gaat. Zowel onze studenten, docenten als de basisschoolleerlingen vinden dit heel leuk en leerzaam. In de toekomst willen we het Praktijkgericht Leren dan ook graag uitbreiden naar andere plekken, zoals de ijsbaan, het zwembad, de BSO en sportverenigingen.”
De volgende stap: het onderwijs flexibeler – persoonsgerichter – maken. De Flexscan van CINOP, een adviesbureau op het gebied van leren, opleiden en ontwikkelen, was in dit traject bijzonder waardevol als startpunt. De scan is een laagdrempelig en eenvoudig te gebruiken instrument om te onderzoeken waar je school staat op verschillende gebieden, zoals onderwijs, toetsen en beoordelen, begeleiding, voorlichting en intakes. Paul: “Hoe flexibel is ons onderwijs nu eigenlijk? En denken we daar allemaal hetzelfde over? Iedereen in het team heeft die scan ingevuld. Dat iedereen betrokken wordt, zorgt ook hier weer voor draagvlak.”
De School voor Sport en Bewegen is van vier periodes van tien weken overgestapt naar zeven periodes van vijf weken, aangevuld met activiteitenweken en een herkansingsweek. We werken volgens het principe van PLAN, GROW, SHOW: met korte modules om studenten te activeren en motiveren. Zo ontstaan bovendien meer meetmomenten voor de ontwikkeling van studenten. Die ‘meetmomenten’ kunnen ook verschillen, van een toets tot een praktijkdemonstratie, presentatie, filmpje, samenwerkingsopdracht of een gesprek. Het feit dat onderwijs steeds meer in de praktijk plaatsvindt, zorgt naast een andere manier van ontwikkelen ook voor meer keuzevrijheid. Precies wat studenten misten. Uiteindelijk leren studenten alles wat ze volgens de wettelijke kaders moeten leren, maar op een manier die beter bij ze past en die beter aansluit op de beroepspraktijk.
“Als je vooroploopt, moet je soms creatiever zijn om dingen voor elkaar te krijgen.”
Wie pioniert, wandelt ook wel eens tegen blokkades en dichte deuren aan. Paul: “Systemen en processen zijn organisatiebreed op een bepaalde manier ingericht. Wij zoeken – binnen de grenzen – de flexibiliteit op, zodat we dingen op een andere manier kunnen doen. Die kortere periodes zijn in ons roostersysteem bijvoorbeeld moeilijk in te richten. Als je vooroploopt, moet je soms creatiever zijn om dingen voor elkaar te krijgen. Dat is wel eens lastig. Maar dat hebben we ervoor over. Innovatiekracht zit in het dna van onze school. En uiteindelijk wordt iedereen er beter van.”
Een jaar of vijf geleden begon de School voor Sport & Bewegen met de eerste onderzoeken en brainstorms. Er volgden pilots om onderwijsvernieuwingen in een kleine setting uit te proberen. 2023 stond in het teken van stevige ontwikkeling van het onderwijs en medewerkers. Het hele team is bij Toetsrevolutie geschoold in formatief handelen, waarbij veel aandacht was voor feedbackvaardigheden en het bijbrengen van kwaliteitsbesef bij studenten. Ook studieloopbaanbegeleiders zijn bijgeschoold om die switch van presteren naar ontwikkelen goed te kunnen begeleiden. In september – bij de start van schooljaar 2023/2024 – is het nieuwe onderwijsconcept geïmplementeerd voor het eerste leerjaar van niveau 3 en 4. Annette: “Het is te vroeg om te evalueren, maar de eerste ervaringen en reacties zijn zeer positief. We zijn enthousiast en gaan verder met het evalueren van leerjaar 1 en het ontwikkelen van leerjaren 2 en 3 en van de niveau 2 opleiding. Het geeft vertrouwen om dit gefaseerd in te voeren.”